Ο Νορβηγός θεατρικός συγγραφέας Ερρίκος Ίψεν εφηύρε τον όρο «ζωτικό ψεύδος», εννοώντας την καθησυχαστική ιστορία που λέμε στους εαυτούς μας για να κρύψουμε μια πιο οδυνηρή αλήθεια. Όσον αφορά το πλήρες κόστος της οικολογικής άγνοιας, υποστηρίζουμε το ζωτικό ψεύδος: ότι δεν ξέρουμε ή δεν βλέπουμε δεν έχει σημασία.Στην πραγματικότητα, η συλλογική μας άγνοια έχει τεράστιες συνέπειες. Η αδιαφορία μας για τις συνέπειες όλων όσα αγοράζουμε και κάνουμε -οι άπειρες καταναλωτικές μας συνήθειες- δημιουργεί έναν τεράστιο αριθμό απειλών για το περιβάλλον και την υγεία.
Το σημείο συνειδητοποίησης όλων των «γιατί» στη ζωή μας, είναι σχεδόν βέβαιο ότι δε θα το φτάσουμε ποτέ. Αυτό, βέβαια, είναι και το ενδιαφέρον κομμάτι στην όλη πορεία μας, διότι μας προκαλεί να εξερευνούμε και να αμφισβητούμε κάθε πτυχή της, με διαφορετική οπτική κάθε φορά.
Μια από τις μείζονες πτυχές του σύγχρονου πολιτικού προβλήματος, η οποία απασχολεί αρκετούς ανθρώπους που δεν ενδιαφέρονται για την πολιτική συνολικά, είναι το λεγόμενο οικολογικό πρόβλημα. Σχετικά με αυτό τα πράγματα είναι λίγο πολύ γνωστά. Από τον ύστερο Μεσαίωνα και εξής αρχίζει να αναπτύσσεται στη Δύση –μεταξύ άλλων- ένα διανοητικό ρεύμα που αποκρυσταλλώνεται στο καπιταλιστικό φαντασιακό. Παρά το γεγονός ότι εξαρχής βρέθηκε σε διαμάχη με ένα ρεύμα εντελώς αντίθετης εμπνεύσεως, με το ρεύμα δηλαδή που ο Καστοριάδης ονόμασε «πρόταγμα της αυτονομίας», τελικά επεκράτησε. Πυρήνας του είναι η επιδίωξη επιβολής της μεγαλύτερης δυνατής κυριαρχίας της εργαλειακής λογικής, τόσο επί της κοινωνίας, όσο και επί της φύσης. Αυτό επιτυγχάνεται στο κοινωνικό επίπεδο μέσω της θέσης του οικονομικού στοιχείου ως κυρίαρχου και πρωταρχικού για κάθε πτυχή της ανθρώπινης δραστηριότητας. Τα πάντα ποσοτικοποιούνται και το μόνο που μετράει είναι η δίχως λόγο εξάπλωση μιας ψευδοορθολογικής κυριαρχίας. Το μόνο κριτήριο είναι η εμμονή της ακροτατοποίησης: ελάχιστο κόστος, μέγιστο κέρδος. Η πίστη στην πρόοδο και η επιδίωξη της «ανάπτυξης» μέσω της απεριόριστης ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια στη διάλυση του πλανήτη. Οι συνέπειες είναι παραπάνω από εμφανείς πλέον.
Η λύση του προβλήματος είναι εξίσου απλή με το ίδιο το πρόβλημα: πρέπει να βάλουμε το οικονομικό στοιχείο και την –ουσιωδώς εργαλειακή- λογική πίσω στη θέση τους. Πρέπει να χτυπήσουμε τη βασιλεία του Λόγου (με καστοριαδική διατύπωση: της συνολοταυτιστικής λογικής και της οντολογίας της καθοριστικότητας) και της οικονομίας. Η πίστη στην πρόοδο πρέπει να απορριφθεί.Ο άνθρωπος πρέπει να πάψει να γίνεται αντιληπτός ως οικονομικό αυτόματο ή ως homo faber και να νοηθεί ως ον με ριζική φαντασία, ήτοι ως δύναμη και έρωτας δημιουργίας: vis και libido formandi. Μόνο με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσει να συμφιλιωθεί με τη φύση και να σταματήσει να τη βλέπει –όπως φυσικά και τους συνανθρώπους του- ως πεδίο προς κυριαρχία.
ΒΙΒΛΙΟΔΕΤΗΣ
