Η φιλοσοφία δεν μπορεί να οριστεί άχρονα. Οφείλουμε να εξετάζουμε το ιστορικό της πλαίσιο και τις αναζητήσεις των ανθρώπων κάθε φορά. Αυτό, γιατί η φιλοσοφία λειτουργεί αλληλεπιδραστικά με το άτομο και την κοινωνία. Την διαμορφώνει και την κινητοποιεί, ενώ ταυτόχρονα επηρεάζεται από αυτή την εξέλιξη. Καθώς ο άνθρωπος είναι αυτός που φιλοσοφεί, τον επηρεάζει και επηρεάζεται από αυτόν.
Στα γραπτά του αγ. Ιωάννη της Δαμασκού βρίσκουμε πως " Φιλοσοφία εστίν ομοίωσις θεώ κατά το δυνατόν ανθρώπω " που αποδίδεται στον Πλάτωνα στο διάλογο της Θεαίτητος. Από το παραπάνω υποδηλώνεται πως ο άνθρωπος διαμορφώνει και διαμορφώνεται από την φιλοσοφία σε μια ατέρμονη πάλη για την τελειότητα που προσδιορίζει το θείο και επιδιώκεται από το ανθρώπινο. Άποψη, η οποία στηρίζεται και από τον Σωκράτη που επισημαίνει πως δεν μπορεί να είναι ο ίδιος σοφός, κάτι που αποτελεί θείο χαρακτηριστικό, παρά μόνο φιλόσοφος. Η φιλοσοφία κατά αυτό τον τρόπο, προβάλλεται ως αποκλειστικός τρόπος να φθάσει ο άνθρωπος στον ηθικό βίο. Ο Αριστοτέλης δίνει επιπλέον τον ορισμό πως φιλοσοφία είναι η " γνώσις των όντων ή όντα ". Χαρακτηριστικό της φιλοσοφίας, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, είναι η εύρεση των πρώτων αρχών των όντων. Ως αρχή νοείται μια ιδέα που αυτοπεριέχεται και δεν χρήζει απόδειξης την οποία μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για να κατανοήσουμε άλλες ιδέες. Οι κατηγορίες των όντων, οι τρόποι δηλαδή με τους οποίους μπορούν να υπάρχουν, είναι σύμφωνα με τον Αριστοτέλη δέκα και χρησιμοποιούνται κάθε φορά που θέλουμε να αναφερθούμε στα όντα. Ένας άλλος ορισμός από τον Αριστοτέλη είναι πως η φιλοσοφία αποτελεί " τέχνη τεχνών και επιστήμη επιστημών ". Η τέχνη ορίζεται ως η διαδικασία με την οποία δημιουργεί ο άνθρωπος είτε πρωτότυπα, είτε αντιγράφοντας τη φύση. Επιστήμη είναι η αιτιολογημένη γνώση του ειδικού με βάση τις αρχές και τις αιτίες.
Για αυτή απαιτείται η απόδειξη. Μετά τον Σωκράτη, παρατηρείται μια πιο ανθρωποκεντρική προσέγγιση της φιλοσοφίας από την Στωική σχολή. Πλέον φιλοσοφία είναι η άσκηση του πνεύματος, η επιτήδευση της αρετής και της ορθότητας του λόγου (=λογική, αρετή). Μέσα από την άποψη του Επίκουρου, όπου η φιλοσοφία οδηγεί τον άνθρωπο σε μια ευτυχισμένη ζωή, αυτή εξισώνεται με την διατύπωση κανόνων για την επίτευξη της.
Η σχολαστική φιλοσοφία προσπάθησε να συνενώσει την θεολογία με την φιλοσοφία δημιουργώντας δόγματα χρησιμοποιώντας ως εργαλείο τις θεωρίες που αναπτύσσονται αυτόν τον καιρό να θεμελιωθεί το χάσμα ανάμεσα σε γνώση και πίστη. Σκοπός της ήταν η διάδοση των αληθειών που είχαν ήδη διατυπωθεί. Αυτή παρατηρείται κυρίως στη Λατινική φιλοσοφία. Στη Βυζαντινή φιλοσοφία, με κριτική διάθεση της οποίας οι θεμελιώδεις λίθοι της βρισκόντουσαν στην χριστιανική πίστη, αντιμετωπίζεται η κλασική φιλοσοφία και επιχειρείται η δημιουργία μιας νέας παράδοσης που να συμβαδίζει με τα χριστιανικά ιδεώδη. Έτσι, ενσωματώθηκαν μέρη της κλασικής φιλοσοφίας στην βυζαντινή σκέψη, ενώ κάποια άλλα αγνοήθηκαν.
Στην Αναγέννηση παρατηρούμε την αναβίωση των σημαντικότερων στοιχείων του αρχαίου πολιτισμού στην οποία μετέχουν το αρχαίο θέατρο, ο Όμηρος, έργα ιστορικών κ.α. Αποτέλεσε την μετάβαση από την θεολογική φιλοσοφία του Μεσαίωνα στην μοντέρνα σκέψη. Αντίθετα με την σχολαστική φιλοσοφία, σε αυτή την περίοδο αυξάνεται σημαντικά η ελευθερία της προσωπικής σκέψης και η αυτόνομη δημιουργία. Κύριο χαρακτηριστικό αυτής της εποχής είναι η πληθώρα και διαρκής αλλαγή των προβλημάτων στα οποία επικεντρώνεται η φιλοσοφία. Στο κέντρο πάντα όμως βρίσκεται σταθερά ο άνθρωπος. Η Αναγέννηση χωρίζεται σε δυο περιόδους: Ανθρωπισμός (Ουμανισμός) και Φυσιογνωσία. Ο σκοπός του ανθρωπισμού ήταν η επανεξέταση της αξίας του ανθρώπου και ο προσδιορισμός της σύμφωνα με τις επιστήμες που αναπτύσσονταν. Κύριοι συντελεστές του ήταν γενικότερα άνθρωποι των γραμμάτων και όχι αποκλειστικά φιλόσοφοι. Δίνοντας βάση στην μόρφωση του ανθρώπου, της οποίας άμεση συνάρτηση είναι η ελευθερία, ο άνθρωπος κατορθώνει να εκφράσει την προσωπικότητα του. Η φυσιογνωσία προέκυψε από το παράλληλο ενδιαφέρον για την φύση. Η επιστήμη δεν είχε διαχωριστεί ακόμα από την φιλοσοφία. Η αναζήτηση μεθόδου έρευνας ήταν ένα σημαντικό πρόβλημα (Descartes, Bacon). Εδώ τοποθετήθηκαν τα θεμέλια για την φυσική.
Ο Διαφωτισμός προσδιορίζεται χρονικά γύρω στον 18ο αιώνα. Η κλασική σκέψη επανεξετάζεται μέσα από την διαμάχη του κλασικού με το καινούργιο. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στο λογικό του ανθρώπου. Επιχειρείται η απελευθέρωση του πνεύματος μέσα από την κριτική σκέψη. Ως ιδανικό προβάλλεται ο πολυπράγμων και έντιμος άνθρωπος έτοιμος να παλέψει για αυτά που πιστεύει. Η φιλοσοφία δεν περιορίζεται στα στεγανά των ακαδημαϊκών κύκλων αλλά προχωράει σε απευθείας ζυμώσεις μέσα στην κοινωνία.
Τα διαφορετικά πλαίσια στα οποία κινείται η φιλοσοφία μπορούμε να τα αντιληφθούμε και μέσα από μια ιστορική διαδρομή από τα αρχαία χρόνια μέχρι των διαφωτισμό και πως η φιλοσοφία επηρεάστηκε από το κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο στο οποίο βρισκόταν (πχ κλασική φιλοσοφία, Βυζαντινή φιλοσοφία, σχολαστικισμός, διαφωτισμός) ή πως το επηρέασε (Διακήρυξη Ανεξαρτησίας Αμερικής, Διακήρυξη Ανθρώπινων Δικαιωμάτων, Γαλλική Επανάσταση). Ακόμα και η τρέχουσα κοινωνικοπολιτική κατάσταση την οποία βιώνουμε αντιστοιχεί σε ένα φιλοσοφικό πλαίσιο ιδεών που έχει επικρατήσει και διαμορφώσει τον κυρίαρχο πολιτισμό. Ιδέες που βρίσκουν την απαρχή τους στον Διαφωτισμό (και οι οποίες με την σειρά τους έχουν επηρεαστεί από παλιότερες).
Η φιλοσοφία, δεν μπορεί να αρκείται στην ανάλυση της πραγματικότητας του εμπειρικού κόσμου, αλλά διατυπώνει προτάσεις για την αλλαγή του. Ένας φιλόσοφος δεν αρκείται στο να διατυπώσει πώς έχουν τα πράγματα, αλλά προχωρά και σε συγκεκριμένες προτάσεις για το πώς θα μπορούσαν να είναι. Εύστοχα ο Bertrand Russell ( φιλόσοφος και μαθηματικός ) διατυπώνει πως φιλοσοφία είναι μια δεξαμενή γνώσεων που ακόμα δεν είναι έτοιμες προς εξειδικευμένη επιστημονική διαπραγμάτευση. Επομένως, όπως έχει ιστορικά αποδειχθεί άλλωστε, η φιλοσοφία είναι η επιστήμη των επιστημών, ο κορμός της διεπιστημονικής γνώσης, ο άσβεστος πόθος αναζήτησης του ανθρώπου. Πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι οι σύγχρονες θετικές επιστήμες (Μαθηματικά, Φυσική, Χημεία, Ιατρική, Αστρονομία κ.α.) αλλά και μεταγενέστερες θεωρητικές (Ψυχολογία, Κοινωνιολογία κ.α.) ξεπήδησαν από το φιλοσοφικό στοχασμό.
ΒΙΒΛΙΟΔΕΤΗΣ
